Soul

نقد و بررسی فیلم به قلم James Berardinelli (جیمز براردینِلی)

نشریه reelviews

نمره 8.8 از 10

آیا فیلم « روح » ( Soul ) روز عاشقی ریتم و موسیقی بلوز است؟ بله. آیا یک فیلم رفاقتی نامتعارف است؟ بله. آیا یک داستان استاد/شاگردی است که در آن هر دو سوی معادله از یکدیگر چیزی را یاد می‌گیرند؟ بله. آیا فیلمی است که ما را به درون دریایی می‌کشد که در آن وجود داشتن برای درک بهتر ما بسیار انسانی‌تر شده است؟ بار دیگر، بله. به صورت خلاصه اگر بخواهیم بگوییم، « روح » بسیاری از عناصری را که باعث محبوبیت فیلم‌های پیکسار در سالیان اخیر شده است با خود دارد. بر خلاف تعداد بسیار زیاد دیگری از آثار تجاری‌ای که به مجموعه‌ی فیلم‌های این شرکت اضافه شده اند، این فیلم تلاش می‌کند تا ذهن را بشکافد و روی قلب‌ها اثر بگذارد، فارغ از اینکه چند عروسک از فیلم فروخته می‌شود و یا اینکه احتمال ساخت دنباله‌ای برای آن وجود دارد یا نه. در حقیقت، با عوض کردن محل اکران فیلم از سالن‌های سینما به بستر دیزنی+ (Disney+)، این شرکت توانسته که دایره‌ی مخاطبان این فیلم را حفظ (و حتی شاید بیشتر) بکند و نگرانی‌ها درباره‌ی عملکرد آن در گیشه را هم از بین ببرد.

« روح » به عنوان نام این اثر معنایی دوگانه دارد. شخصیت اصلی فیلم یعنی « جو » ( با صداپیشگی جیمی فاکس ) یک موزیسین سبک بلوز است که از گم‌نامی رنج می‌برد. وقتی که فرصت او برای یک اتفاق بزرگ بعد از یک اجرای بداهه از راه می‌رسد، او مسرور می‌شود. بالاخره فرصت آن رسیده که او دیگر به نوجوان‌های بی‌علاقه‌ در یک مدرسه‌ی ابتدایی در نیویورک تدریس نکند. اما او که در ابرها سیر می‌کند، حواسش به زمین نیست و داخل یک چاله می‌افتد. در سکانس بعدی او بر روی یک نوار نقاله است و دارد به سمت « دنیای فراتر » می‌رود. و خب، دنیای فراتر دیگر کلوپ‌های شبانه ندارد. او که هم باهوش است و هم بسیار سرافکنده، یک راهی در بخش اداری و بروکراسی زندگی پس از مرگ پیدا می‌کند اما متوجه می‌شود که اگرچه زنده شدن مجددش غیرممکن نیست اما نیازمند تلاشی بسیار زیاد (و مقداری هم دروغ‌گویی) است. او به یک شریک نیاز دارد.

شماره‌ی 22 ( با صداپیشگی تینا فی ) یک روح جوان است – کسی که هنوز وارد دنیای فیزیکی واقعی نشده است. برخلاف اکثر روح‌های دیگه‌ای که به زودی بچه‌های کوچکی می‌شوند، 22 علاقه دارد تا در دنیای پیش از زندگی بماند. جو با او قراری می‌گذارد؛ در عوض اینکه 22 بلیط رفتن او به زمین را بهش بدهد، جو هم به وی کمک می‌کند تا در جایی که هست باقی بماند. قراری است که در بهشت گذاشته می‌شود اما همه چیز طبق برنامه‌ها پیش نمی‌رود. یک مشکل لحظه‌ی آخری باعث می‌شود تا هم جو و هم 22 دوباره به زمین بازگردند؛ البته با یک مسئله‌ی مهم و آن هم اینکه 22 در بدن « جو » و خود او در بدن یک گربه قرار می‌گیرند. در همین حین و در دنیای پس از مرگ، یک روح‌شمار به نام « تری » ( با صداپیشگی ریچل هوس ) متوجه شده است که اعداد درست نیستند و باید اقدامی صورت بگیرد.

معمولا فیلم‌های انیمیشنی خوب با عنوان «کارا در چندین سطح» به یاد آورده می‌شوند. در اکثر مواقع، این کارایی شکل یک حالت روایی و محتوایی مضمونی‌ای را می‌گیرد که مخاطب هدف‌شان بیشتر بینندگان جوان‌تر است که گاه و بیگاه چند شوخی هم برای بزرگ‌ترها کنار گذاشته اند. « روح » هم مثل بسیاری دیر از آثار حتی بهتر «پیکسار»، این مسئله را به سطحی حتی عمیق‌تر می‌برد و مسیری برای درک بهتر مفاهیم پیچیده‌ی متافیزیکی (منظور مرگ و روح و … است) به بچه‌ها می‌دهد. « روح » به هیچ کدام از ایدئولوژی‌های دینی مطرح تعلق خاطر ندارد و صرفا دیدی از مرگ و زندگی پس از آن می‌دهد.

سال 2020 بدون در نظر رفتن مسائل مرتبط با گیشه که از کنترل پیکسار هم خارج بوده اند، سال بسیار عجیبی برای این شرکت بوده است. آن‌ها به جای ساخت ادامه‌‌ی بر آثار قبلی خود، به سراغ ساخت آثار جدیدی رفته‌اند، که یکی همین « روح » است و دیگری « به سوی داخل » ( Onward ). « روح » یادآوری برای این است که باید ویژگی‌های جدید و قدیمی را با یکدیگر به تعادل رساند.

مترجم : امید بصیری

منبع : نقد فارسی